Piyango bileti alanlar gözlerini kapatıyor, yüzünde hafif bir tebessümle yeni yılda 60 milyon TL'nin sahibi olmayı hayal ediyor. Bu hayal bile insanları mutlu etmeye yetiyor. Peki ama niye? Çıkma ihtimali düşük de olsa bu hayal bizi neden mutlu ediyor.
Bakın Üsküdar Üniversitesi Rektörü, Psikiyatr Prof. Dr. Nevzat Tarhan ne diyor?
Prof.Tarhan piyangodan büyük ikramiyenin kendisine çıkacağını hayal ederek insanların mutlu olmasını, şans oyunlarına yönelik merakımızın beynimizdeki ödül ve ceza sisteminin çalışmasıyla yakın ilişkili olduğunu belirtiyor. Tarhan ;"İnsan beyninde ödül ve cezayı en çok harekete geçiren şey beklenmeyen ödüllerdir. Öyle ki beklenmeyen ödüllerin gelmesi kişiye müthiş keyif veriyor. Bunu beklemek de aynı zevki veriyor. Çıkmasa dahi çıkacak ihtimali kişiyi geçici de olsa mutlu ediyor. Para bilete değil haz duygusuna veriliyor. Bir bakıma kumarın nörobiyolojisi olarak bilinen bir mekanizma bu. Bir şey çok arzulandığında o kişide realite körlüğü oluşuyor. Kişi çıkmama ihtimalini görmüyor ve çıkma ihtimaline odaklanıyor. Çıkacağına inanıyor. Yapılan araştırmalar gösterdi ki bir kişi yemek yemeyi seyreder ve hayal ederse, beynin yemek yerken aktif hale gelen bölgesi çalışıyor ve kişiye aynı zevki veriyor. Piyango biletleri de öyle. Çıkacak duygusuyla kişi çıkmış zevkini yaşayabiliyor.”
Piyangonun verdiği haz bağımlılık yapıyor
Prof. Dr. Tarhan, piyango hayalinin beyinde yarattığı etkiyi tiyatrodan örnek vererek şöyle anlatıyor;“Tiyatrocu yaşadığı rolü hissederse onu en iyi şekilde yansıtır. Tiyatroda, oyun eğitiminde bu uygulanıyor. Rolle ilgili duygu çalışması yapılıyor. Piyangoda da benzer durum oluşuyor, para çıkmış gibi bir haz veriyor, bu lezzet ise kişide bağımlılık yapıyor. Beyne bir bakıma rüşvet veriyor kişi, beyni yanıltıyor. Kişi negatif duygularını gidermek için bu girişimde bulunuyor. Gerçek hayatta başaramadığını hayaliyle yapıyor, kendini avutuyor. Avutma psikolojisi gerçeklerden kaçma psikolojisi bir anlamda. Emek ve çile yolundan ziyade kişi kolaycılığı seçiyor, bu insanın doğasında olan bir durum”
Madalyonun diğer yüzü travma
Peki ya büyük ikramiye bize çıkarsa ne olur? Aman dikkat Prof. Dr. Tarhan uyarıyor: “Şans oyunlarında ikramiyean kazananları konu alan araştırmalar var. Gözlemlerde kişilerin kurulu düzenlerinin bozulduğu, yaşamlarının kötüye gittiği ve evliliklerinin bozulduğu ortaya çıktı. Öyle ki eski günleri arar hale geldikleri gözlemlendi. Bu parayı sağlıklı yatırıma dönüştürebilen çok az. Bir anlamda kişi çok parayla travma yaşıyor. Zihinsel ve duygusal olarak parayı kullanamadığı için ruhsal sorunlar yaşıyor. Zamana bıraktığı ve yaşayamadığı birçok hazzı bir anda yaşamaya kalkıyor, böylece de kişinin zevk ve ödül dinamiği bozuluyor”
