TOBB Kadın Girişimciler Kurulu İcra Üyesi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde öğretim üyesi Doç. Dr. Sevda Mutlu, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas Ticaret Odası ve Sanayi Odası işbirliğinde 277 kadın ile birebir görüşerek “Geleneksel Kimlikle Modern Kimlik Arasında Sıkışan Girişimci Kadınlar” isimli araştırmayı gerçekleştirdi. Mutlu'nun "Geleneksel Kimlikle Moderm Kimlik Arasında Sıkışan Kadınlar" adlı kitabında yayınladığı araştırmada kadın girişimcilerin avantaj ve dezavantajların, geleneksel kimlik ve modern kimlikten kaynaklanan rol çatışmaları, ataerkil bireylerle yaşadıkları sorunlar ve bunların girişimciliklerini nasıl etkilediğini gözler önüne seriyor.
Doç.Dr. Sevda Mutlu, kadınların yetersiz eğitim, yetersiz sermaye ve prosedür bilgisinden yoksun olarak görünmeyen bir çok engel ile sıkışmışlık duygusu yaşadığını, istihdam içerisinde yer alamayan kadınların, girişimciliği çıkar yol olarak gördüklerini ve tercih ettiklerini söyledi.
Tüm bu destek ve teşviklere rağmen kadınların girişimciliklerinin önünde pek çok engel bulunduğuna dikkat çeken Doç.Dr.Sevda Mutlu şu tespitlerde bulunuyor;
KADIN GİRİŞİMCİLERİNİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER
- "Bu engelleri, görünür olan (maddi temelli) ve görünmeyen engeller (manevi temelli olarak ikiye ayırabiliriz. Görünür olanların başında, kadınların eğitimlerinin düşük olması, sermaye bulamama ve bir işletme kurmak için gerekli olan prosedür ve bilgilere ulaşamama vb. gelmektedir. Bu engeller, devlet politika ve teşvikleri ile bir anlamda çözülebilir niteliktedir.
- Görünür olmayan (manevi temelli) engellerin başında, ataerkil değerler, toplumsal cinsiyet anlayışı, geleneksel kimlik ve onun rolleri gelmektedir. Birçok kadın görünür olmayan bu engellerle daha en başında, girişimci olma kararını verme aşamasında karşılaşmakta, izin alamadığı ve onaylanmadığı için de girişimciliğini gerçekleştirememektedir. Girişimciliğini gerçekleştirenler de görünür olmayan bu engeller tarafından kısıtlanmaktadır.
*Toplumsal, tarihsel, kültürel kökenli olan bu görünmeyen engellerin ortadan kalkması, birdenbire gerçekleşebilecek bir durum değildir." diyen Doç.Dr.Mutlu " Bu, uzun soluklu sosyolojik bir süreçtir. Manevi kültürdeki değişim maddi kültüre oranla daha dirençli ve yavaştır. Ayrıca içerisinde çelişki ve çatışmaları da barındırmaktadır dolayısıyla da manevi kültürdeki değişim daha uzun süreçte ve sancılı olmaktadır." dedi.
Doç.Dr.Mutlu, Türkiye geleneksellikten moderniteye geçiş aşamasında olduğunu, girişimci kadınların ise geleneksel kimlikten sıyrılarak modern kimliği kazanma çabasında olduğunu söylüyor ve sözlerini şöyle sürdürüyor;"Geleneksel kimliğin verili olması, yerleşik olması, toplum tarafından kabul görüyor olması: modern kimliğin ise kazanılma çabasıyla elde ediliyor olması, yeni olması ve çoğu kez de toplum tarafından kabul görmemesi girişimci kadınların bu çabasını zorlamaktadır. Diğer taraftan da girişimci kadınlar ailedeki ataerkil bireyler (baba, eş, ağabey vb.) tarafından da kısıtlanıyor. Girişimci kadın, geleneksel ev rolleri (temizlik, annelik ve varsa yaşlı bakımı vb.) ile iş yaşamı ve kazanılmak istenen modern rollerin (piyasa ilişkilerinde varlık gösterebilme, bağımsızlık, özgürlük, kendi kararlarını kendisinin vermesi, sosyal yaşam vb.) arasındaki yaşanan rol çatışması, kadının işini büyütememesine, kendine zaman ayıramamasına, çok yorulma sonrası daralma-bunalma yaşamasına neden oluyor."diye konuştu.
KADIN GİRİŞİMCİ ARAŞTIRMASI BİLGİ VE BULGULARI
Doç.Dr. Sevda Mutlu, kadın girişimcilerle ilgili yaptğı araştırmanın sonuçlarını şöyle özetledi:
1. Araştırmamız Sivas’taki 277 girişimci kadınla gerçekleştirilmiştir.
2. Araştırmada kullanılan ölçek ve girişimcilik alt boyutlarının güvenirlik ve geçerlilik düzeyleri oldukça tatmin edicidir.
3. Girişimci kadınların yaş dağılımı ağırlıklı olarak 35-44 yaş aralığındadır. Kadınların büyük bir oranı, %61’i evlidir.
%87,2’s’i de çocuk sahibidir ve ağırlıklı olarak da iki çocukludur. Girişimci kadınların 3/2’si lise ve öncesi mezundur. Anne eğitim düzeyi de oldukça düşüktür.
KADINLAR ÇALIŞMA HAYATINA GİRİŞİMCİLİKLE KATILIYOR
4. Girişimci kadınların çoğunluğunun, girişimcilikleri ile ilk kez çalışma hayatına girdikleri tespit edilmiştir. Bu bulgular ışığında, eğitim imkânlarından yararlanamayan ve istihdam edilemeyen kadınlar için girişimciliğin önemli bir çıkış noktası olduğunu iddia edebiliriz.
KADIN GİRİŞİMCİLERİN GELİRİ DÜŞÜK
5. Kadınların düşük sermayeli işletmelerde ve uzmanlık, bilgi ve beceri gerektirmeyen daha açık bir ifadeyle kadın bilgi ve becerisinin yeterli olduğu kuaför, tekstil, gıda ve el sanatları alanında faaliyet gösterdikleri tespit edilmiştir. Bu bulgulardan hareketle gelir düzeylerinin de düşük olduğunu ileri sürebiliriz. Girişimci kadınların %15,5’i asgari ücret altında bir kazanca, yarıdan fazlası (%53,8) 1750 TL ve altı gelire sahiptir.
KADINLAR AİLEYE KATKI İÇİN KENDİ İŞİNİ KURUYOR
6. Örneklem grubuna giren girişimci kadınlarda girişimciliğe çeken nedenler faktörünün puanı iten nedenlerin puanından yüksek olduğu görülmüştür. İten faktörlerden en öne çıkan “aile ekonomisine katkıda bulunmaktır”. Girişimciliğe çeken tüm faktörlerin oldukça güçlü ve birbirine çok yakın oranlarda olduğu görülmektedir. Kadınların, sırasıyla “ideallerini gerçekleştirme”, “özgürlük, bağımsızlık ve kendini gerçekleştirme”, “statü ve para kazanma” faktörüyle çok güçlü bir şekilde girişimciliğe çekildikleri saptanmıştır. Geleneksel yapının tamamen çözülmediği ve ataerkil değerlerin egemen olduğu toplumumuzun kültürel yapısında yetişen kadınlar için özgürlük, bağımsızlık ve kendini gerçekleştirme isteğinin güçlü olması anlamlıdır. Araştırmamızın önemli bir sonucu olarak vurgulanmalıdır ki, kadınlar kendilerine sunulmayan bu özgürlük alanını birer girişimci olarak kendileri için yaratma çabasındadırlar.
EVLİ KADIN GİRİŞİMCİ DAHA ÇOK
7. Evlilerin bekârlardan daha çok girişimciliğe itildiği gözlenmiştir. Bu durum, evlilerin aile ve çocuk sorumluluklarının bekârlardan daha fazla olmasıyla açıklanabilir.
8. Eş desteği alan kadınların girişimciliklerinde daha başarılı oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Rol paylaşımı yapabilen kadınların girişimciliklerinde daha başarılı olduğunu söyleyebiliriz.
GİRİŞİMCİ OLAN KADININ ÖZGÜVENİ ARTIYOR
9. Araştırmamızda, girişimciliğin bazı avantajlar sağladığı tespit edilmiştir. Avantajlardan en güçlü faktör “özgüven” artışıdır. Sırasıyla, “sosyal saygınlık”, “sosyal çevrenin gelişmesi” gelirken “maddi bağımsızlık” faktörünün gücü diğerlerine göre daha düşük kalmaktadır. Kadınlar için özgürlük ve özgüven artışı para kazanmaktan önce gelmektedir.
10. “Özgürlük, bağımsızlık ve kendini gerçekleştirme”, “ideallerini gerçekleştirme” vb. çeken nedenlerle girişimci olan kadınların aynı zamanda girişimcilikleri sayesinde “özgürlük”, “özgüven artışı”, “maddi bağımsızlık”, “sosyal çevrenin gelişmesi” gibi avantajları daha çok yaşadıkları tespit edilmiştir.
ROL ÇATIŞMASI YORUYOR
11. Araştırmamızda, girişimciliğin kadınlara bazı dezavantajlar getirdiği ve en güçlü dezavantajın da “yorgunluk ve yoğunluk” olduğu gözlenmiştir. Kısaca, kadınların bir taraftan geleneksel ev rollerini diğer taraftan da iş rollerini yerine getirmeye çalışmaları sonucu yorgunluk ve yoğunluk yaşadıklarını iddia edebiliriz.
12. Kadınlar, girişimciliğin avantajlarını ne kadar çok yaşıyorlarsa dezavantajlarını da o kadar çok yaşadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Net bir ifadeyle, girişimciliğin avantajlarını kazanım aynı zamanda bir o kadar yoğunluk ve yorgunluğu da beraberinde getiriyor. Yine bu noktadan da kadınların etkili rol paylaşımı yapamadıkları sonucuna ulaşabiliriz.
ATAERKİL ZİHNİYET, KADIN GİRİŞİMCİLERİN ENGELİ
13. Ailedeki ataerkil bireylerle daha az sorun yaşayan kadınların girişimciliğinin avantajlarını daha çok yaşadıkları, ataerkil bireylerle daha çok sorun yaşayan kadınların ise girişimciliğin dezavantajlarını daha çok yaşadığı saptanmıştır. İşini büyüten kadınların ataerkil bireylerle daha az problem yaşadıkları tespit edilmiştir. Kısaca vurgulamak gerekirse, ataerkil bireylerle sorun yaşayan kadınların girişimcilikleri gecikebilmekte, girişimciliğini gerçekleştirenler de işlerini büyütememektedirler.
14. Çalışmamızda, kadınların eğitim düzeyi yükseldikçe ataerkil bireylerle yaşanan problem puanının da düştüğü tespit edilmiştir.
15. Aile ekonomisine katkıda bulunmak için girişimci olan kadınların daha çok daralma ve bunalma yaşadıkları gözlenmiştir. Girişimci olmaya itilen kadınların hem ev rollerini yerine getirmeye çalıştığı hem de aile ekonomisine katkıda bulunmaya çalıştıkları göz önünde bulundurulduğunda kadınların daralma ve bunalma yaşamaları kaçınılmaz olmaktadır.
16. Örneklem grubuna giren girişimci kadınların yarıdan fazlasının geleneksel rollerinden biri olan ev işleriyle ilgili rol paylaşımı noktasında yardımcı almadıkları saptanmıştır. Yardımcı alan kadınların, evdeki ataerkil bireyle daha az sorun yaşadıkları, daha düşük düzeylerde daralma-bunalma yaşadıkları ve girişimciliğe atılmak için daha çok çeken nedenleri olduğu tespit edilmiştir. Yardımcı alma sıklığının da daralma bunalma boyutuna etki ettiği saptanmıştır. Kısaca belirtmek gerekirse, girişimci kadınlar ne kadar sıklıkta yardımcı alırlarsa o kadar az daralıp bunalmaktadırlar. Yardımcı almama gerekçelerinin ardında da yardımcı için para ayırmanın lüks gelmesi ve maddi olanaksızlıklar öne çıkmaktadır.
17. Girişimci kadınların geleneksel ev işleri ve rollerini anne kayınvalide ile paylaştıkları da gözlenmiştir. Ancak “ev temizliğini temizlikçi kadın yapar” yanıtını verenlerin, “kendim ve yakın akrabam, anne/kayınvalide vs.” yanıtını verenlerden daha az daraldıkları ve bunaldıkları görülmüştür. 18. Yardımcı ücretini ortak bütçeden ödeyen kadınların daha düşük düzeylerde daralma-bunalma yaşadıkları tespit edilmiştir. Kısaca vurgulamak gerekirse ev işi rolünü yardımcıyla paylaşan ve bunun ödemesini evin ortak bütçesinden yapan kadınlar daha az daralma ve bunalma yaşamaktadırlar.
19. Örneklem grubundaki girişimci kadınların modernlik puanının 3.92 olduğu saptanmıştır. Bu puan iyi derecede modern olduklarını, modernliğe açık olduklarını göstermektedir. Modernite ölçeğinde, girişimciliğin, “özgüven artışı”, “özgürlük”, “maddi bağımsızlık”, “sosyal çevrenin artışı” gibi avantajlarını yaşayan girişimci kadınların, daha modern oldukları, teknolojiyi daha çok kullandıkları, daha akılcı düşündükleri ve bilime daha çok inandıkları tespit edilmiştir.
KADIN GİRİŞİMCİLER MODERNLEŞİYOR
20. Araştırma bulguları, girişimci kadınların yaşam doyumları arttıkça daha modern olduklarını, daha çok çalışma yaşamı içerisinde bulunduklarını, daha çok teknoloji kullandıklarını, girişimciliğin çeken nedenlerini daha çok yaşadıklarını ve medyayı da önemli ölçüde takip ettiklerini göstermiştir.
21. Modernlik düzeyi yüksek olan kadınlar, eşlerinden daha çok destek almakta, girişimciliğe daha açık olmakta ve girişimciliğin daha çok avantajlarını yaşamaktadırlar. Kısaca, kadınların modernlik düzeyi geliştikçe girişimcilikleri de gelişmektedir. Modernlik düzeyi düşük olan kadınlar ise girişimciliğin daha çok dezavantajlarını yaşadıkları ve ataerkil bireyler (Eş, Erkek kardeş veya Baba) ile girişimcilik ve iş konularından dolayı daha çok tartışma yaşadıkları gözlenmiştir.
22. Modern kimlik kazanma çabasıyla birlikte modern-gelenek arasında çelişki de yaşanabilmektedir. Örneklem grubundaki girişimci kadınların eğitim seviyesi yükseldikçe modernite çelişkisi yaşama oranının düştüğü görülmektedir. Eğitimle
birlikte daha bilimsel ve akılcı düşünmenin gelişmesi modernite çelişkisini azaltmaktadır. Aynı şekilde gelirin artışıyla birlikte modernite çelişkisi de azalmaktadır.
23. Modernite düzeyinin girişimciliği etkilediğini aynı zamanda da girişimciliğin sağladığı avantajların da modern kimliği beslediğini söyleyebiliriz. Modernite düzeyi ve girişimcilik arasında karşılıklı ve olumlu bir etki olduğunu iddia edebiliriz. Modernite düzeyi arttıkça girişimcilik gelişmekte, girişimcilik geliştikçe modern kimlik kazanımı güçlenmektedir.
SEVDA MUTLU KİMDİR?
1975 Sivas doğumlu olan Doç. Dr. Sevda Mutlu, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. 1992’de Cumhuriyet Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Sosyoloji bölümünde öğrenim hayatına başlayan Mutlu, yine aynı bölümde 2000’de Yüksek Lisans eğitimini, 2007’de de Doktora eğitimini “Devlet Adamı Kimliği ile İsmet İnönü” başlıklı tez çalışması ile tamamlamıştır. Son dönem akademik çalışmalarını girişimcilik ve kadın girişimciliği üzerine yoğunlaştıran Doç. Dr. Sevda Mutlu aynı zamanda Sivas Ticaret ve Sanayi Odası Kadın Girişimciler Kurulu İcra Üyesidir.
İŞ KADINLARI VE KADIN GİRİŞİMCİ BİYOGRAFİLERİ İÇİN BURAYA TIKLAYIN
SİZ DE BİYOGRAFİNİZİN YAYINLANMASINI İSTİYORSANIZ BİZE YAZIN
İLETİŞİM - [email protected]
